Een product van interactie

Wanneer het moeilijk is om iemand te motiveren, kunnen we ervaren dat de cliënt “weerstand” uit. Volgens de klassieke visie spreken we van weerstand wanneer de cliënt zich op een of andere manier verzet tegen het hulpverleningsproces. Weerstand kan veel verschillende vormen aannemen. Het kan gaan van zwijgen, de zaken minimaliseren of wegwuiven; tot discussiëren of verbaal agressief gedrag. Agressiviteit en vijandigheid komen echter niet vaak voor. Meestal krijg je te maken met weerstand in de vorm van passief en onbewust verzet, zoals bijvoorbeeld het niet nakomen van afspraken. Het probleem met deze visie is dat weerstand enkel en alleen bij de cliënt gelegd. Het is de cliënt die zich om een of andere reden verzet. Als hulpverlener moet je dan helpen de cliënt over dit obstakel heen te laten komen. Weerstand is dan vooral een cliëntprobleem. De visie van motiverende gespreksvoering is anders. We hebben besproken dat we motivatie kunnen zien als een product van de interactie. Weerstand kan je dan ook bekijken als een signaal dat de interactie niet afgestemd is op de cliënt. Het is dus geen kenmerk van de cliënt, maar een kenmerk van de interactie. Om het onderscheid te maken met de klassieke visie op weerstand, wordt binnen motiverende gespreksvoering de term “wrijving” gebruikt in plaats van de term “weerstand”. Wrijving is een natuurlijke respons die een cliënt vertoont wanneer cliënt en hulpverlener niet op elkaar zijn afgestemd. Wrijving is dus een “interactieprobleem”. In plaats van een probleem of obstakel, wordt wrijving gezien als een normaal deel van een veranderingsproces. Het is belangrijk wrijving dan ook niet te gaan veralgemenen en iemand af te schrijven als “niet gemotiveerd”. Iemand is altijd wel gemotiveerd tot iets. Als we dat in acht houden, kunnen we de wrijving overbruggen en zelfs gaan gebruiken om iemand te motiveren door de wrijving te gaan erkennen en onderzoeken.