De rol van stress

Wat is “stress”?

Wat als stress te lang aanhoudt?

Stress wordt pas een probleem wanneer het aanhoudend is. Er zijn verschillende redenen waarom er sprake zou kunnen zijn van chronische stress. Zoals je je waarschijnlijk wel kan inbeelden, kan een opeenstapeling van tegenslagen of een overvolle werkagenda zorgen voor onophoudelijke stress. Ook onze gedachten zijn echter net zo goed in staat om een stressreactie uit te lokken. Wanneer het onze gedachten zijn die zorgen voor een continue activering van ons stresssysteem, komen we in een situatie terecht waar we een hoog stressniveau ervaren zonder dat er sprake is van een fysieke bedreiging. Constant gestrest zijn, heeft echter heel wat negatieve gevolgen. Het weerhoudt ons immers om te herstellen van de stress, waardoor problemen kunnen ontstaan. Je kunt dan bijvoorbeeld hartkloppingen of een druk op de borst krijgen. Doordat het spijsverteringsstelsel lang onderdrukt wordt, heb je misschien geen eetlust meer, of krijg je maagpijnen. Zoals je ziet, kan aanhoudende stress op vele vlakken zorgen voor overbelasting. Het is zelfs zo dat chronische stress uiteindelijk kan overgaan tot psychische problemen zoals angststoornissen, burn-out of depressie. Maar waar ligt de grens dan juist?

Het stressweerbaarheidsmodel

Een manier om te visualiseren hoe chronische stress tot psychische klachten kan leiden, is het stressweerbaarheidsmodel. Het stressweerbaarheidsmodel toont hoe onze weerbaarheid voor stress verlaagt bij aanhoudende stress. In ons stresssysteem hebben we een stressgrens. Deze stressgrens bepaalt hoeveel stress we aankunnen zonder dat we fysiek of mentaal spanningsklachten krijgen. Je kunt het vergelijken met de grens waar de draaglast de draagkracht overschrijdt. De totale hoeveelheid stress wordt bepaald door de chronische stress en acute stress. Chronische stress bestaat uit de stress van alledag waar we vaak niet bewust bij stilstaan, zoals bijvoorbeeld werk, zorg voor de kinderen, huishouden, enzovoort. Onze acute stress bestaat uit stress die meer momentgebonden is, denk bijvoorbeeld aan een examen, een verhuis, ... Als we over onze stressgrens gaan, zullen we fysiek en mentaal symptomen ervaren. Dat merk je bijvoorbeeld aan vermoeidheid wanneer je te weinig slaapt, of futloosheid en verminderde concentratie wanneer je een aantal dagen na elkaar overuren werkt. Af en toe boven deze stressgrens gaan is niet erg voor de gezondheid, in tegendeel, het kan zelfs bevorderlijk zijn voor de stressweerbaarheid. Maar als we te lang of te vaak boven deze stressgrens functioneren, ontstaat er een daling in de stressweerbaarheid. De drempelwaarde wordt met andere woorden lager gelegd. Dit wil zeggen dat deze grens vlugger wordt overschreden, waardoor de hoeveelheid stress die we aankunnen daalt.

De gevolgen hiervan zijn erg negatief. Het betekent namelijk dat zelfs wanneer je het rustiger aan probeert te doen, het dagelijkse stressniveau de drempelwaarde nog steeds kan overschrijden. Zo zal de stressweerbaarheid nog verder zakken en komt men in de uitputting terecht. Desondanks de overbelasting en de uitputting gaan mensen door. Wanneer mensen voelen dat hun stressweerbaarheid is verminderd, doen ze namelijk vaak beroep op hun wilskracht. Ze spannen zich extra in, negeren of minimaliseren hun vermoeidheid, en houden minder rekening met lichamelijke ongemakken. Ze willen een inspanning blijven leveren. De uitputting wordt gemaskeerd tot je volledig onderuit gaat, vaak door een klein voorval. Hoe hard je ook probeert, wilskracht kan de stressweerbaarheid niet meer herstellen. Op dat ogenblik zullen mensen opmerken dat hoewel ze alles wel nog willen doen, ze het gewoon niet meer kunnen. Dit model toont bovendien aan dat uitputting, overbelasting en chronische stress iedereen kan overkomen.